Ons stresssysteem
Elke mens heeft een intern alarmsysteem dat bedoeld is om de kansen op overleven veilig te stellen.
Dat systeem, ons stresssysteem, is ontstaan in de oertijd. De tijd dat we nog rondtrokken over de vlaktes en dat er overal wilde dieren of andere groepen mensen op de loer konden liggen.
Om te overleven hadden we dus niet alleen een groep, maar ook een efficiënt beschermingssysteem nodig. Dat moest ervoor zorgen dat we snel potentiële gevaren en bedreigingen konden detecteren en zo adequaat mogelijk konden reageren. Een soort intern alarmsysteem dus.
Dit systeem, ook wel ons oerbrein of reptielenbrein genoemd, zorgt ervoor dat ons lichaam instinctief en automatisch gaat reageren bij gevaar. Het heeft slechts één doel: zorgen dat we overleven.
Wat gebeurt er nu wanneer je hersenen potentieel gevaar ontdekken?
In eerste instantie komt er adrenaline vrij, die zorgt voor een aantal fysiologische reacties:
Onze hartslag versnelt
Onze bloeddruk verhoogt
Onze zintuigen gaan op scherp
Onze spieren spannen aan
De prefrontale cortex wordt (gedeeltelijk) onderdrukt (nadenken en analyseren vraagt te veel tijd bij acuut gevaar)
…
Ons hele systeem maakt zich klaar om te reageren, doorgaans door middel van vluchten, vechten of bevriezen.
Indien de inspanning langer volgehouden moet worden, wordt er ook cortisol aangemaakt.
De dag van vandaag werkt ons stresssysteem nog steeds op dezelfde manier. Alleen zijn de gevaren veranderd. Het gaat niet meer om wilde dieren die op zoek zijn naar een smakelijke maaltijd. Wel over andere, vaak meer langdurige, bronnen van stress (waargenomen bedreigingen, gevaren).
Voorbeelden: (te) grote werkdruk, slechte sfeer op het werk, spanningen in de relatie, conflict met familie, financiële zorgen,…
Dit heeft tot gevolg dat de adrenaline en cortisol langdurig in ons lichaam aanwezig blijven, maar ook dat andere lichaamsfuncties langdurig worden achtergesteld. Dat laatste verklaart waarschijnlijk voor een stuk het ontstaan van uiteenlopende lichamelijke problemen in geval van langdurige stress.
Ook ons denken kan hinder ondervinden bij chronische stress.
Controle uitoefenen
Stresssysteem = alarmsysteem met als doel: gevaar en dreiging onder controle houden.
Jou beschermen dus.
Controle behoud je over het gevaar door middel van vechten, vluchten of bevriezen.
Bij de huidige bedreigingen doen we dat doorgaans niet meer letterlijk, maar wel door middel van allerhande vermijdingsstrategieën:
Piekeren
Bepaalde situaties ontlopen / vermijden
Uitstelgedrag
Ons afsluiten voor anderen
(veel) alcohol of drugs gebruiken
Medicatie (als verdoving)
(Buitensporig veel) uitgaan
Blijven doorgaan
De controle willen behouden
Perfectionisme
...
Het zijn strategieën die ik heel vaak tegenkom tijdens mijn begeleidingen. Mensen zijn heel inventief :)
Als HSP is jouw alarmsysteem vaak fijner afgesteld dan dat van doorsnee mensen. Niet zo gek eigenlijk.
Je neemt meer prikkels waar, verwerkt deze diepgaander en dus is het logisch dat je hersenen sneller potentiële gevaren waarnemen.
Dat verklaart waarom hoogsensitieve personen gevoeliger zijn voor stress dan de gemiddelde mens.
Lastig? Ja, best wel.
Het kost heel wat energie om al die prikkels binnen te krijgen, te verwerken, er betekenis aan te geven... en dan strategieën toe te passen om ermee om te gaan.
Het heeft echter ook voordelen. HSP's worden ook wel eens de kanarie in de koolmijnen genoemd. Omdat ze sneller signalen oppikken wanneer dingen niet goed lopen en "alarm slaan".
Sta eens even stil bij de vermijdingsstrategieën die je zelf toepast en wat het effect ervan is.
In eerste instantie kan het voelen alsof jouw strategieën werken: als je veel drinkt, kan het lijken alsof je problemen verdwijnen.
Op langere termijn neemt het de problemen echter niet weg. Integendeel, vaak brengen de vermijdingsstrategieën je nog verder van huis en voel je je steeds slechter.
Als mens blijf je doorgaans graag in jouw comfortzone. In die zin bouw je onbewust (voorspelbare) gedrags- en gedachtenpatronen op, die je telkens opnieuw gaat herhalen. Het voorspelbare zorgt voor een gevoel van veiligheid. En laat veiligheid net dat zijn waar jouw oerbrein naar op zoek is.
Dat maakt patronen en gedrag zo moeilijk te veranderen: rationeel weet je dat het anders moet, maar instinctief blijf je hangen in je oude patronen.
De oplossing? Nieuwe patronen installeren door er bewust mee bezig te zijn en te oefenen, oefenen, oefenen.
Van moetens naar mogens
Een andere manier om de controle te behouden zijn regels, die we onszelf (en anderen) opleggen. Het kan ook gaan om regels die we van kinds af hebben meegekregen.
Regels nemen vaak de vorm aan van “moetens” en komen meer voor bij mensen die de lat hoog leggen (voor zichzelf en anderen).
“Ik moet mijn huis altijd opgeruimd en netjes hebben.”
“Ik moet altijd beleefd en vriendelijk zijn.”
“Ik moet altijd en overal op tijd komen.”
“Ik moet elke dag vers koken voor mijn kinderen.”
“Ik moet anderen helpen.”
“Ik moet sterk zijn.”
“Ik moet altijd mijn uiterste best doen.”
“Ik moet er zijn voor anderen, als ze het moeilijk hebben.”
“Ik moet mijn werk foutloos doen."
…
Maak voor jezelf gerust eens een lijst van “moetens” die jouw leven bewust of onbewust bepalen.
Hoe zou het zijn om altijd, dag in, dag uit, strikt volgens al jouw regels te leven?
Mogelijk krijg je nu al een benauwd gevoel?
Wat als je jouw "moetens" zou omvormen tot "mogens"?
En daarmee bedoel ik niet: “Ik moet sterk zijn” => “Ik mag sterk zijn.” Dat zou weinig efficiënt zijn.
Een paar voorbeeldjes van wat ik wel bedoel:
MOETEN wordt | MOGEN |
- “Ik moet mijn huis altijd opgeruimd en netjes hebben.” - “Ik moet altijd en overal op tijd komen.” - “Ik moet anderen helpen.” - “Ik moet sterk zijn.” - “Ik moet er zijn voor anderen, als ze het moeilijk hebben.” - “Ik moet mijn werk foutloos doen.” - …
| - “Ik mag de boel ook eens de boel laten.”
- “Ik mag ook eens te laat komen.” - “Ik mag ook eens nee zeggen.” - “Ik mag ook eens hulp vragen.” - “Ik mag ook voor mezelf zorgen.” - “Ik mag ook fouten maken.” - … |
Je leest hierboven al dat het niet de bedoeling is om alles overboord te gooien en een heel andere persoon te worden.
Je bent wie je bent en dat is prima.
Door de moetens te transformeren in mogens geef je jezelf wel wat meer adem- en bewegingsruimte, wat meer vrijheid om het ook eens anders te doen.
Je kan je talenten gaan inzetten, zonder in de valkuilen terecht te komen, bijvoorbeeld zorgzaam zijn zonder jezelf altijd weg te cijferen.
Het resultaat is meer zelfzorg en meer energie... om bijvoorbeeld voor anderen te zorgen.
Aan de slag
Hoe gevoelig is jouw alarmsysteem (stresssysteem)?
Wanneer wordt het getriggerd?
Welke vermijdingsstrategieën pas jij toe?
Welke moetens beheersen jouw leven en welke wil je graag transformeren?
Met welke moetens wil jij beginnen experimenteren?
Ik help je graag verder om meer inzicht te krijgen in de werking van jouw persoonlijke alarmsysteem.